فرهنگ عامیانه‌ی هر قوم، بارزترین و بهترین نشانه‌ی شناسایی ویژگیهای آن قوم است. در این گفتار مختصر، با نگاهی به فرهنگ کردی، یکی از ترانه‌های باستانی را بررسی میکنیم.
ترانه‌های کردی شامل دو مصراع و هر مصراع مرکب از ده هجاست. از لحاظ قافیه، حروف آخر دو مصراع یکسان و اغلب تابع قوانین قافیه در زبان فارسی و عربی است، ولی چون با میزان عروضی سنجیده نمیشود، ناگزیر برای سنجش شعر باید شماره‌ی هجاها و بلندی یا کوتاهی آخرین هجای مصراع را در نظر گرفت.
ترانه‌ی کردی، کهنترین بخش ادب فولکور در ادبیات کردی است. بیشتر ترانه‌های باستانی کردی شامل اشعار ده هجایی است. اشعار ده هجایی که کلیه‌ی متون ادیان باستانی ایران با آن سروده شده، از زمانهای بسیار کهن رایج بوده است. در زبان پهلوی، چه در آثار مانوی و چه در آثار اشکانی و ساسانی، شعر هجایی دیده میشود. در گاتها نیز میتوان شعرهایی یازده و دوازده و چهارده و شانزده و نوزده هجایی یافت. در یشتها وزن شعری اغلب هشت آهنگی است و در میان آنها شعرهای ده هجایی و دوازده هجایی نیز دیده میشود.در گویشهای زبان کردی، که از گویشهای کهن ایران به شمار میرود، اشعار ده هجایی بخش اصلی ادبیات کردی را تشکیل میدهد و تمام منظومهها و داستانهای عشقی و رزمی و عرفانی ایرانی مانند: شاهنامه، خسرو و شیرین، شیرین و فرهاد، نادرنامه و بهرام و گل‌اندام و... که به گویش گورانی(هورامی) و به گویشهای گوناگون کردی سروده شده است، همه ده هجایی است. این شعرها دو مصراع دارند و هر مصراع نیز به دو بخش پنج هجایی تقسیم میشود و وقف همیشه پس از هجای پنجم یعنی در وسط هر مصرع است. پژوهشگران قدیم اسلامی از این اشعار که بر مبنای شماره‌ی هجاها سروده شده است، با نام فهلویات یاد کردهاند.
شمس قیس رازی در کتاب "المعجم فی معاییر اشعار العجم" که در آغاز سده‌ی هفتم هجری به رشته‌ی تحریر درآمده است میگوید: «خوشترین اوزان، فهولیات است که ملحونات آن را اورامنان خوانند.» اورامن یا اورامنان(هورامان)نمودار آهنگ و لحن مردم سرزمین اورامان(هوارمان) کردستان است که گویش آن را به نام«گورانی»(گیرانی) خوانند.
نامه‌ی سرانجام(کتاب مقدس یارسانیان)که دربرگیرنده‌ی سرودههای دینی است، به شکل ده هجایی به گویش گورانی سروده شده است.
در کردی به ترانه «گورانی» میگویند. واژه‌ی گورانی منتسب به گوران یکی از عشایر مهم کرد پیرو آیین پارسان میباشد. آثار منظوم گورانیان ده هجایی است و چون هر یک لحن و آهنگ ویژهای دارد، این نام در گویش کردی فراگیر شده و هر شعر عامیانهای را که با آهنگ ویژه خوانده شود،گورانی میگویند.
بخش عمده‌ی اوستا منظوم و شامل اشعار ده هجایی است، و همانطور که واژه‌ێ «گورانی» در کردی برای ترانه‌های آمیخته با آهنگ به کار میرود، واژه‌ی «گاته» نیز به ترانه‌های مذهبی آهنگنین اوستایی اطلاق میشده است. واژه‌ی گوران از«گبران» گرفته شده که بیگانگان، زردشتیان را به این نام خواندهاند.
در میان کردها، بیش از دویست ترانه‌ی باستانی رواج دارد که هر کدام ریشه در گذشتههای بسیار دور داشته و سینه به سینه تا به امروز رسیده است.
از میان این ترانهها، برخی ویژه‌ی شب هستند و در روز خوانده نمیشوند، برخی نیز ویژه‌ی روز هستند. همچنین ترانه‌های ویژه‌ی کودکان و بزرگسالان و پیرمردان و زنان و کوهستان و دشت و سرچشمه، ترانه‌ی سپیده و نیمروز و ترانه‌های کار و ترانه‌های میهنی و حماسی وجود دارد که هر کدام به مناسبتی خوانده میشود. در ترانه‌ی کردی گفت و گوی عاشق و معشوق از هم متمایز است. برای نمونه پسر دلداده(عاشق) با پسوند(و-ه) و دختر دلیر(معشوق) با پسوند(ی- e )همدیگر را فرا میخوانند.
http://kermashan60.blogspot.com/2011/06/blog-post_23.html
---------------------------------
-----------------------------------------
کرماشان
___________عەلی مێهرابی__________
شاره شیرنه‌که‌م ئه‌ی سه‌رچاوه‌ی هونه‌ر، کرماشان
دیور بوت له خاکت ڕێواز زیان و زه‌ره‌ر، کرماشان
هه‌ر ساڵ به‌رزتر بوت به‌ختت له سه‌وڵ وه‌هاران
بێ باک له سیاتی ده‌س توفان و ته‌شه‌ر، کرماشان
سه‌ر شانه‌یل سه‌وز تو له وه‌خت سه‌خت خه‌زان
نه‌رگس وه‌هاری ده‌یته مزگانی به‌شه‌ر، کرماشان
وه‌ی چله‌ی زمسانه شه‌لاق کڕیوه‌س، تانه‌ی توفانه
دیرێت گڕه‌ی ئاگرگات دایم نیشانێک له خوه‌ر، کرماشان
تو هه‌میشه پشت و په‌نای یاران سه‌رگه‌ردان بیته
زه‌خمه‌کانت که‌یمه تاجه گوڵ و نه‌یمه سه‌ر، کرماشان
له گه‌رده‌نه خه‌ته‌ره‌یل ناکاو ئی چه‌رخ گه‌ردونه
سه‌رت هه‌ر بهرز مه‌یدانه و سینه‌ت سپه‌ر، کرماشان
وه ئه‌سرین دیده‌م، وه‌ل ئاو سه‌یمه‌ره و سیروان
خاس شورم قه‌د و باڵات له‌ی خیوناو جگه‌ر، کرماشان
ئه‌ی سفره سه‌ره ڕێ گشت ڕێواران هێند و چین
یادگاره ماندگار‌ه‌که‌ی گوتی و لولو ،خاک خوه‌رنیشان
ڕه‌مز ڕزگاری کوردان، تو ئه‌ی خاک خوه‌ش نیشان
داخم چیو که‌س له حاڵت ناپرسێت خه‌وه‌ر، کرماشان
دڵگیر نه‌وید مهربان‌شار له‌ی ڕه‌سم گه‌ن گه‌ردونه
چون باخ بێ به‌شه دایم له سایه و سه‌مه‌ر، کرماشان
گوڵ و مه‌داڵ له ده‌س دوژمن نه‌گریت ئازیزه‌که‌م
بو گوڵ که‌نه ژار و مه‌داڵیچ که‌نه نه‌شته‌ر، کرماشان
ده‌فته‌ر خاتراتت بێستیونه و ده‌فته‌ردارت شاهان
سه‌بته ئه‌سرار سه‌نگینت له سه‌د ده‌فته‌ر، کرماشان
مه‌نزڵگای ساسانه، قوله‌ی ئاشقانه، ئه‌و تاقوه‌سانه
عه‌شق شیرین و ڕه‌نج فه‌رهادیچ ناچوته هه‌ده‌ر، کرماشان
میلکان دیوره، کاروان شه‌که‌ته و ده‌لیل نابه‌ڵه‌ی
هه‌م واده‌ی سه‌رسواریته، سه‌فه‌ر بێ خه‌ته‌ر، کرماشان
کتاوخانه‌ی سه‌نگته‌راشان تاریخ سه‌رفه‌راز به
سه‌راسه‌ر خاکت نه‌خشه و نگار و ئه‌سه‌ر، کرماشان
هه‌ر له به‌رزیه‌که‌ی په‌ڕاو تا دڵ پڕداخ زه‌هاو
هوره و ته‌میره و گورانیه چوپیت بێ چه‌مه‌ر، کرماشان
چه‌و ته‌مه‌ع بڕینه وه باڵای بێ نازت ڕه‌قیبان
کور که‌یم هه‌ر چه‌و ناپاکێ وه تو داشت نه‌زه‌ر، کرماشان
هه‌ر گوشه‌ت شانامه‌یێکه و هەر پیرت فرده‌وسێک
بهرز بیونم ئاڵاکه‌ت ئه‌ی خاک پڕ له سیم و زه‌ڕ، کرماشان
له ئاته‌شگه‌کانت گه‌ر نه‌ماس گڕه‌ی ئاگر ئیمڕو
په‌نانی پڕه کیوره‌‌ی دڵ یاران له شوڵه و شه‌ره‌ر، کرماشان
دی وه‌خته باخ ته‌جروبه و پندار نیکت بکه‌یته کردار
تا وه‌ل وه‌شت وه‌هار باخ به‌هه‌شتت بنیشێته به‌ر، کرماشان
___________عەلی مێهرابی__________
شاره شیرنه‌که‌م ئه‌ی سه‌رچاوه‌ی هونه‌ر، کرماشان
دیور بوت له خاکت ڕێواز زیان و زه‌ره‌ر، کرماشان
هه‌ر ساڵ به‌رزتر بوت به‌ختت له سه‌وڵ وه‌هاران
بێ باک له سیاتی ده‌س توفان و ته‌شه‌ر، کرماشان
سه‌ر شانه‌یل سه‌وز تو له وه‌خت سه‌خت خه‌زان
نه‌رگس وه‌هاری ده‌یته مزگانی به‌شه‌ر، کرماشان
وه‌ی چله‌ی زمسانه شه‌لاق کڕیوه‌س، تانه‌ی توفانه
دیرێت گڕه‌ی ئاگرگات دایم نیشانێک له خوه‌ر، کرماشان
تو هه‌میشه پشت و په‌نای یاران سه‌رگه‌ردان بیته
زه‌خمه‌کانت که‌یمه تاجه گوڵ و نه‌یمه سه‌ر، کرماشان
له گه‌رده‌نه خه‌ته‌ره‌یل ناکاو ئی چه‌رخ گه‌ردونه
سه‌رت هه‌ر بهرز مه‌یدانه و سینه‌ت سپه‌ر، کرماشان
وه ئه‌سرین دیده‌م، وه‌ل ئاو سه‌یمه‌ره و سیروان
خاس شورم قه‌د و باڵات له‌ی خیوناو جگه‌ر، کرماشان
ئه‌ی سفره سه‌ره ڕێ گشت ڕێواران هێند و چین
یادگاره ماندگار‌ه‌که‌ی گوتی و لولو ،خاک خوه‌رنیشان
ڕه‌مز ڕزگاری کوردان، تو ئه‌ی خاک خوه‌ش نیشان
داخم چیو که‌س له حاڵت ناپرسێت خه‌وه‌ر، کرماشان
دڵگیر نه‌وید مهربان‌شار له‌ی ڕه‌سم گه‌ن گه‌ردونه
چون باخ بێ به‌شه دایم له سایه و سه‌مه‌ر، کرماشان
گوڵ و مه‌داڵ له ده‌س دوژمن نه‌گریت ئازیزه‌که‌م
بو گوڵ که‌نه ژار و مه‌داڵیچ که‌نه نه‌شته‌ر، کرماشان
ده‌فته‌ر خاتراتت بێستیونه و ده‌فته‌ردارت شاهان
سه‌بته ئه‌سرار سه‌نگینت له سه‌د ده‌فته‌ر، کرماشان
مه‌نزڵگای ساسانه، قوله‌ی ئاشقانه، ئه‌و تاقوه‌سانه
عه‌شق شیرین و ڕه‌نج فه‌رهادیچ ناچوته هه‌ده‌ر، کرماشان
میلکان دیوره، کاروان شه‌که‌ته و ده‌لیل نابه‌ڵه‌ی
هه‌م واده‌ی سه‌رسواریته، سه‌فه‌ر بێ خه‌ته‌ر، کرماشان
کتاوخانه‌ی سه‌نگته‌راشان تاریخ سه‌رفه‌راز به
سه‌راسه‌ر خاکت نه‌خشه و نگار و ئه‌سه‌ر، کرماشان
هه‌ر له به‌رزیه‌که‌ی په‌ڕاو تا دڵ پڕداخ زه‌هاو
هوره و ته‌میره و گورانیه چوپیت بێ چه‌مه‌ر، کرماشان
چه‌و ته‌مه‌ع بڕینه وه باڵای بێ نازت ڕه‌قیبان
کور که‌یم هه‌ر چه‌و ناپاکێ وه تو داشت نه‌زه‌ر، کرماشان
هه‌ر گوشه‌ت شانامه‌یێکه و هەر پیرت فرده‌وسێک
بهرز بیونم ئاڵاکه‌ت ئه‌ی خاک پڕ له سیم و زه‌ڕ، کرماشان
له ئاته‌شگه‌کانت گه‌ر نه‌ماس گڕه‌ی ئاگر ئیمڕو
په‌نانی پڕه کیوره‌‌ی دڵ یاران له شوڵه و شه‌ره‌ر، کرماشان
دی وه‌خته باخ ته‌جروبه و پندار نیکت بکه‌یته کردار
تا وه‌ل وه‌شت وه‌هار باخ به‌هه‌شتت بنیشێته به‌ر، کرماشان
-----------------------------------------
به ارزش و اعتبار سازمان حقوق بشر کردستان احترام بگذاریم
خانواده کبودوند : بر اساس ماده یک اساسنامه سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان، دفتر این سازمان در تهران بوده و محدوده فعالیت آن در ایران ومناطق کردنشین میباشد واین سازمان توسط اعضای آن در داخل کشور اداره میشود . سازمان در حال حاضر هیچگونه نمایندگی در خارج از کشور ندارد وبه تبع آن اعلامیه ،اطلاعیه و بیانیه های این سازمان فقط با درج در سایت اطلاع رسانی انسانیت و ایمیل های سازمان معتبر میباشد. محمد صدیق کبودوند موسس و رئیس این سازمان بوده و در حال حاضردوران محکوميت 11سال زندان خود رادراوین می گذراند. بعد از بازداشت آقای کبودوند و به پیشنهاد ایشان آقای اجلال قوامی به عنوان سخنگوی این سازمان انتخاب گردید . لذا ما به عنوان خانواده کبودوند از تمام همکاران ،دوستان ویاران محمد صدیق کبودوند چه در داخل و یا درخارج از کشور درخواست داریم به موج منفی بوجود آمده طی هفته های اخیر بر روی سایتهای اینترنتی پایان دهند تا سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان که بسیاری از اعضایش بخاطر ارزش و اعتبار آن زندانی و آواره کشور های دیگر شده اند آسیب نبیند . ما خواهشمندیم که در صورت امکان از این به بعد کسانی که در حمایت و یا در مخالفت با آقای قوامی سخنگوی سازمان مطلب و یا نظر خاصی دارند از طریق وبسایت و ایمیل های سازمان پیشنهادات وانتقادادت خود را ابراز ، تا سازمان نسبت به درخواست آنان رسیدگی نماید . ضمنا از همه عزیزان می خواهیم از اظهار نظر های شخصی در سایت های مختلف که موجب بروز اختلاف و سردی در روابط می شود ؛ جدا خودداری نمایند تا جو آرامش به فضای دوستانه پیشین باز گردد . خانواده محمد صدیق کبودوند |
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر